cuntenutu
In questa publicazione, avemu da cunsiderà ciò chì i numeri raziunali sò, cumu paragunà cù l'altri, è ancu ciò chì l'operazioni aritmetiche pò esse realizatu cun elli (addizione, sottrazione, multiplicazione, divisione è esponenziazione). Accumpagneremu u materiale teoricu cù esempi pratichi per una megliu capiscenu.
Definizione di un numeru raziunale
raziunale hè un numeru chì pò esse rapprisintatu cum'è . L'inseme di numeri raziunali hà una notazione speciale - Q.
Reguli per paragunà numeri raziunali:
- Ogni numeru raziunale pusitivu hè più grande di cero. Indicatu da "più grande di" signu speciale ">".
Per esempiu: 5>0, 12>0, 144>0, 2098>0, etc.
- Ogni numeru raziunale negativu hè menu di cero. Indicatu da u simbulu "menu di". "<".
Per esempiu: -3<0, -22<0, -164<0, -3042<0 etc.
- Di dui numeri raziunali pusitivi, quellu cù u valore assolutu più grande hè più grande.
Per esempiu: 10>4, 132>26, 1216<1516 и т.д.
- Di dui numeri raziunali negativi, u più grande hè quellu cù u valore assolutu più chjucu.
Per esempiu: -3>-20, -14>-202, -54<-10 è т.д.
Operazioni aritmetiche cù numeri raziunali
Campu Tondu
1. Per truvà a somma di i numeri raziunali cù i stessi segni, simpricimenti aghjunghje, dopu mette u so signu davanti à u risultatu risultatu.
Per esempiu:
- 5 + 2 =
+ (5 + 2) =+7 = 7 - 13 + 8 + 4 =
+ (13 + 8 + 4) =+25 = 25 - -9 + (-11) =
– (9 + 11) = -20 - -14 + (-53) + (-3) =
– (14 + 53 + 3) = -70
nota: Se ùn ci hè micca signu prima di u numeru, significa "+", vale à dì hè pusitivu. Ancu in u risultatu "un plus" pò esse calatu.
2. Per truvà a somma di numeri raziunali cù segni diffirenti, aghjunghje à un numeru cù un modulu grande quelli chì u so signu coincide cun ellu, è restanu numeri cù segni opposti (pigliemu valori assoluti). Allora, prima di u risultatu, mettemu u signu di u numeru da quale avemu sottrattu tuttu.
Per esempiu:
- -6 + 4 =
– (6 – 4) = -2 - 15 + (-11) =
+ (15 - 11) =+4 = 4 - -21 + 15 + 2 + (-4) =
– (21 + 4 – 15 – 2) = -8 - 17 + (-6) + 10 + (-2) =
+ (17 + 10 – 6 – 2) = 19
Sottrazione
Per truvà a diffarenza trà dui numeri raziunali, aghjunghje u numeru oppostu à quellu chì hè sottrattu.
Per esempiu:
- 9 - 4 = 9 + (-4) = 5
- 3 - 7 = 3 + (-7) =
– (7 – 3) = -4
Se ci sò parechji subtrahends, dopu aghjunghje tutti i numeri pusitivi, dopu tutti i negativi (cumpresu u ridutta). Cusì, avemu dui numeri raziunali, a diffarenza di quale truvamu cù l'algoritmu sopra.
Per esempiu:
- 12 - 5 - 3 =
12 - (5 + 3) = 4 - 22 - 16 - 9 =
22 - (16 + 9) =22 - 25 =– (25 – 22) = -3
Multiplicazione
Per truvà u pruduttu di dui numeri raziunali, simpricimenti multiplicà i so moduli, poi mette davanti à u risultatu risultatu:
- scritta "+"si dui fattori hannu lu stissu signu;
- scritta "-"s'è i fattori hannu segni differente.
Per esempiu:
- 3 7 = 21
- -15 4 = -60
Quandu ci sò più di dui fattori, allora:
- Se tutti i numeri sò pusitivi, u risultatu serà firmatu. "un plus".
- Se ci sò numeri pusitivi è negativi, allora cuntemu u numeru di l'ultimi:
- un numeru pari hè u risultatu "di più";
- numeru imparu - risultatu cun "minus".
Per esempiu:
- 5 (-4) 3 (-8) = 480
- 15 (-1) (-3) (-10) 12 = -5400
Division
Cum'è in u casu di a multiplicazione, facemu una azzione cù moduli di numeri, dopu mettemu u signu adattatu, tenendu in contu e regule descritte in u paràgrafu sopra.
Per esempiu:
- 12: 4 = 3
- 48 : (-6) = -8
- 50 : (-2) : (-5) = 5
- 128 : (-4) : (-8) : (-1) = -4
Esponiazione
Crià un numeru raziunale a в n hè u listessu chì multiplicà stu numeru per ellu stessu nu numeru di volte. Scrittu cum'è a n.
Induve:
- Ogni putenza di un numeru pusitivu risultatu in un numeru pusitivu.
- Un putere pari di un numeru negativu hè pusitivu, un putere imparu hè negativu.
Per esempiu:
- 26 = 2 2 2 2 2 2 = 64
- -34 = (-3) · (-3) · (-3) · (-3) = 81
- -63 = (-6) · (-6) · (-6) = -216